westopedia

Ostrogi, jako pomoc jeździecka Historia, budowa i typ

Wprowadzenie ostróg do jeździectwa wiąże się z wykorzystaniem tej pomocy do celów militarnych. Świadczą o tym wykopaliska archeologiczne z Wielkiej Brytanii, gdzie stacjonowały wieki temu legiony rzymskie, będące częścią armii Juliusza Cezara. Z podobnego wynalazku korzystali także Bizantyjczycy oraz Grecy.


Wczesne ostrogi wykonane były w całości z brązu i składała się na nie obręcz stabilizująca, ramię oraz ostre zakończenie. Na terenie Europy znaleziono również późniejsze wersje będące odmianą pierwowzoru. Bristish Muzeum posiada w swych zbiorach ostrogi wykonane ze stali zdobione srebrnymi wstawkami, datowane na XI – XIII w.n.e. Z podobnych ostróg korzystały także mongolskie Hordy Dżingis Chana około roku 1200.

Chociaż użycie ostróg zakończonych kółkiem wiąże się ze współczesną Francją, modyfikacje te występowały za czasów panowania Henryka III – króla Anglii w XIII w.
W Średniowieczu złote lub pozłacane ostrogi określały status majątkowy swojego właściciela. Nawet w sytuacji, gdy zbroja lub reszta ubioru nie pozwalały na identyfikację, to właśnie ten element pozwalał na bezbłędne rozpoznanie właściciela. W związku z tym, iż w owych czasach społeczeństwo podzielone było na poszczególne kasty społeczne, to właśnie bogato zdobione ostrogi były atrybutem wyróżniającym rycerstwo spośród pozostałych ludzi. Wiele z nich wysadzanych było szlachetnymi kamieniami, a wykonanie urastało do rangi sztuki rzemieślniczej. W XVI wieku na terenie Paryża zawiązano Gildię, która skupiała wytwórców tejże pomocy jeździeckiej. Na każdego mistrza przypadał zaledwie jeden czeladnik. Praktyka trwała sześć lat i wielokrotnie niezwiązana była z jakąkolwiek zapłatą. Po zakończeniu nauki uczeń otrzymywał tytuł mistrza.
Ostrogi były również używane w trakcie ceremonii pasowania na rycerza, jak również publicznego pozbawienia praw - w przypadku wielkiej niesławy. W Średniowieczu zabronione było wejście do kościoła bez uprzedniego zdjęcia ostróg –, gdy rycerz tego nie uczynił, kościelny miał obowiązek ich odebrania i zwrócenia po opuszczeniu gmachu po uiszczeniu przez właściciela stosownej kary pieniężnej.
W 1302 roku w Zachodniej Flandrii 20.000 Flamandzkich mieszczan odparło atak 47 000 francuskiego rycerstwa konnego. Zwycięzcy zgromadzili łup w postaci 700 zdobionych ostróg. W XV w. pojawiła się tendencja do opancerzania koni. W związku z tym zaistniała potrzeba zmodyfikowania ostróg dopasowanych do tego typu wymogów. Wiązało się to między innymi z maksymalnym wydłużeniem ramienia ostrogi, które miało za zadanie dojścia do boku konia, pomiędzy poszczególnymi warstwami uzbrojenia. Wraz z brakiem potrzeby utrzymywania w armii zbrojnych wojów, w XVI w. rozpoczął się proces powrotu ostrogi do jej pierwotnego kształtu.

Pojawienie się ostróg w Nowym Świecie wiąże się z przybyciem konkwistadorów. Szerokie obręcze bogato zdobione zakończone gwiazdkami, charakterystyczne dla Hiszpanów do dziś widoczne są Meksyku i Ameryce Południowej.

W Stanach Zjednoczonych kształt ostróg również ulegał zmianom na przestrzeni kolejnych lat. Podczas kolonizacji popularny był styl angielski – delikatne lekko wygięte ramię z małą gwiazdką. W 1882 roku wydano rozporządzenie dotyczące kształtu ostróg używanych w kawalerii, według którego miały być one wykonane z mosiądzu z lekko zakrzywiony ramieniem i niewielką gwiazdką. Drugą część kompletu miały stanowić czarne paski z mosiężną klamrą. W późniejszym czasie wprowadzono modyfikacje (proste ramię, brak zakończenia z gwiazdką), które przetrwały do czasów II Wojny Światowej, kiedy wycofywano konie z użycia w armii.

Ostrogi wykorzystywane były także przez ludność cywilną i w związku z dużym zapotrzebowaniem powstawały kolejne firmy specjalizujące się w wyrobie tego sprzętu. Historyczne i prestiżowe miejsce zajmują przedsiębiorstwa, które istnieją do dnia dzisiejszego. Jedną z nich założył w 1894 Guadalupe S. Garcia specjalizując się w wytwórstwie zdobionyvch ostróg i kiełzn. Przez wiele lat produkty zaprojektowane przez Guadelupe wyznaczały wzronicze trendy, a do dziś jego spadkobiercy dbają o wysoką jakość materiałowo-wizualną.

Wraz z rozwojem konkurencji sportowych w XX w. na rynku pojawiły się modele ostróg zaprojektowanych do konkretnych dyscyplin lub spełniające indywidualne wymagania jeźdźców.
Szeroki wachlarz modeli pozwala na dobór sprzętu według własnych nawet najbardziej oryginalnych preferencji. Różnią się one zarówno kształtem ramienia, obejmy, typem zakończenia, jak równiez materiałami użytymi do produkcji.

Ze względu na użyte do produkcji surowce możemy wyróżnić ostrogi:
- ze stali oksydowanej

zdj.7


- ze stali nierdzewnej


- ze stali chromowanej

zdj.5


- z mosiądzu

zdj. 1


- z aluminium


zdj. 2
Zdecydowanie bardziej rozbudowanym kryterium jest długość i kształt ramienia oraz jego zakończenie.
Jedną z podstawowych zasad doboru dotyczącą kształtu ramienia jest wzrost jeźdźca. Osoby niższe powinny zaopatrzyć się w ostrogi ze szpicem wygiętym do dołu pozwalającym na bezproblemowe przekazywanie sygnałów (zd.1), w przeciwieństwie do jeźdźców wysokich, którym zaleca się ramię proste lub o kształcie zadartym do góry (zdj.2 i 3). Jego profil powinien być zawsze dopasowany w taki sposób, aby nogi pozostawały w kontakcie z bokami konia.

zdj.3
Długość szpicu jest także nie bez znaczenia – ramię długie zalecane jest dla jeźdźców doświadczonych, którzy w każdym momencie pracy z koniem świadomie używają swoich nóg. W przeciwnym wypadku trenerzy sugerują użycie ostróg z krótszym ramieniem, które pozwala na większą kontrolę używanych pomocy.

zdj.4
Dostępne na rynku ostrogi posiadają również zróżnicowane zakończenie. Najpopularniejszym są ruchome gwiazdki, jednakże w ofercie znajduję się także szpice z umiejscowioną na końcu kulką. Różnica pomiędzy powyższymi typami dotyczy natężenia użytych impulsów w przekazywaniu sygnału oraz jego klarowności.

zdj.6

Stosowane przy ostrogach zakończenia gwiazdkowe występują w rozmaitych wersjach. Od dziewięcioramiennych delikatnie zaokrąglonych gwiazdek (zdj.2), poprzez gwiazdki pięcioramienne imitujące motywy roślinne (zdj.4) a na sześcioramiennych ze ściętymi czubkami skoczywszy (zdj.3). Różnice te wpływają zasadniczo na charakter działania oraz przeznaczone są dla jeźdźców o różnym poziomie doświadczenia.

Lata ewolucji western riding i różne wymagania dotyczące dosiadu wpłynęły także na fason ostróg wykorzystywanych w poszczególnych konkurencjach. W Reining (zdj.4), ramię ostrogi przypomina swym kształtem haczyk skierowany zakończeniem ku dołowi. Jeźdźcy startujący w Western Pleasure (zdj.7) preferują ostrogi podobne do tych wykorzystywanych w Reining z tą różnicą, iż ramię wyprofilowane jest pod łagodniejszym kątem. Cutting (zdj.5) to ramiona długie, delikatnie wygięte do wewnątrz, natomiast w Barrel Racing (zdj.6) rolę szpica pełni dodatkowo przymocowana obręcz.

Wszystkie wymienione zależności nie są jednak uwarunkowane regulaminowo, dlatego też istnieje dowolność w doborze odpowiednich ostróg dla danego jeźdźca. Wszystko zależy od jego indywidualnych preferencji, poziomu wyszkolenia, ale także reakcji samego konia na używany sprzęt. To właśnie świadomość i wiedza użytkownika sprawiają, iż jest to pomoc mająca na celu spełnienie określonych celów przy najdelikatniejszym użyciu sygnałów.